De Duitse christendemocraten en sociaaldemocraten vonden elkaar dezer dagen in een nieuw coalitieakkoord. Lezing daarvan leidde tot scherpe reacties van Joodse zijde. Zo heette het “een koude douche”, ja zelfs “een grote ontgoocheling”.
De Jüdische Allgemeine drukte twee bijdragen af over het werkprogramma van een nieuwe Duitse regering onder de beoogde bondskanselier Friedrich Merz (CDU). Commentatoren zijn de voorzitter van de Joodse Studentenunie in Duitsland (JSUD), Ron Dekel, en Michael Thaidigsmann, Europa-correspondent van de Jüdische. De koppen boven beide artikelen (10 april 2025) spreken boekdelen: “Coalitieverdrag: weinig daarin voor jonge Jodinnen en Joden” (Dekel) en “Het coalitieverdrag is een grote ontgoocheling” (Thaidigsmann).
Het woord “antisemitisme” duikt acht keer op in het coalitieverdrag, telt Dekel. Bijvoorbeeld in de context van media en democratie-educatie. Ongetwijfeld belangrijke thema’s, stelt hij. “Echter de situatie van jonge Jodinnen en Joden aan hogescholen blijft grotendeels buiten beschouwing”, luidt zijn kritiek. Het akkoord bevat hiertoe slechts zeer algemene formuleringen zoals “racisme, antisemitisme en vijandigheid jegens Israël horen niet thuis op scholen en hogescholen”. Met zo’n uitspraak worden echter noch de specifieke problemen op universiteiten benoemd, noch maatregelen aangeduid om deze problemen aan te pakken, laakt Dekel.
De Joodse studentenleider acht deze houding van de coalitiepartners bedenkelijk tegen de achtergrond van actuele gebeurtenissen. Hij noemt daarbij het proces dat deze week begon in Berlijn over de zware mishandeling die Lahav Shapira onderging vanwege zijn Joodse identiteit en pro-Israëlisch activisme door een medestudent. Ook verwijst Dekel naar de universiteiten in Hamburg waar de massale verkrachtingen door Hamas van 7 oktober 2023 openlijk in twijfel worden getrokken en naar de Universiteit München waar vermoedelijke leden van Hamas op een zogenoemd pro-Palestijns protestkamp werden uitgenodigd.
“Deze en talrijke verdere voorvallen tonen de urgentie van het thema aan”, vervolgt Dekel. “Veel Joodse studerenden voelen zich op Duitse universiteiten in toenemende mate onveilig of mijden die maar helemaal.”
Ondertussen ontbreekt het toch bepaald niet aan reeds bestaande politieke aanzetten, benadrukt de studentenleider. Denk aan de resolutie van de Bondsdag van 29 januari 2025 over “Antisemitisme en vijandigheid tegen Israël op scholen en hogescholen”. Zowel christendemocraten als sociaaldemocraten stemden voor. Exact in deze resolutie staan concrete en realiseerbare voorstellen voor maatregelen tegen Joden- en Israëlhaat in de onderwijssector, houdt Ron Dekel de coalitiepartners voor. “Het zou voor de hand hebben gelegen dat de toekomstige coalitie zich op deze resolutie had georiënteerd. Helaas heeft zij dat niet gedaan. Een gemiste kans!”
Boven het coalitieakkoord prijkt de belofte: “Verantwoording voor Duitsland”. Gelet op het door de studentenleider gehekelde verzuim (de genoemde resolutie van de Bondsdag) valt het te betwijfelen, aldus Dekel, of die titel van het coalitieverdrag “ook voor jonge Joodse mensen op geldigheid aanspraak kan maken”.
Europa-correspondent Michael Thaidigsmann zegt het in zijn bijdrage meteen klip en klaar: “Wie gehoopt had van het regeringsprogram van CDU, CSU en SPD op een startschot in de strijd tegen antisemitisme of op helderheid over Duitslands toekomstige verhouding met Israël, kreeg op woensdag 9 april een koude douche over zich heen.”
Zeker, zo gaat Thaidigsmann verder, in de coalitieovereenkomst van 144 pagina’s staan zinnen als “Duitsland draagt een bijzondere verantwoordelijkheid in de strijd tegen antisemitisme en voor de bescherming van Joods leven”. Eveneens bevat het document de zinsnede: “De veiligheid van Joodse medeburgers moet zowel in de digitale als publieke ruimte, alsook op onze scholen en hogescholen gewaarborgd zijn.” En natuurlijk, “intussen al onvermijdelijk”: “Het bestaansrecht van Israël is Duits Staatsräson.”
Waar richt zich dan Thaidigsmann kritiek op? Die levert hij er gelijk bij: “Echter, wat dit alles precies betekent, welke inspanningen de Bondsregering zich zal getroosten en aan welke regelschroeven ze wil draaien: daarover ervaart men weinig.”
Onder het motto “de verscheidenheid van Joods leven in Duitsland bevorderen”, poneren de coalitiepartners weliswaar geen organisaties of projecten te zullen steunen die antisemitisme verbreiden of de existentie van de Joodse staat ter discussie stellen. Op grond van welke uitsluitingscriteria vernemen de lezers van “Verantwoording voor Duitsland” evenwel niet. Evenmin, zo stipt Thaidigsmann aan, of daarvoor de IHRA-werkdefinitie van antisemitisme zal gaan gelden. En juist die definitie roept luide weerstand op omdat zij duidelijke voorbeelden geeft waar kritiek op Israël in demonisering ontaardt en Jodenhaat impliceert.
Het is de Europa-correspondent van de Jüdische Allgemeine volkomen duidelijk: een snelle regeringsvorming had blijkbaar voorrang en men verenigde zich derhalve op de kleinste gemene deler. Strijdpunten hebben de hoofdonderhandelaars van de drie partijen uiteindelijk “geruisloos onder tafel laten vallen”.
En wie daarbij het meeste hebben ingeslikt is voor Thaidigsmann evenzeer evident: de christendemocraten. Vergelijk het verkiezingsprogramma van de laatsten maar van drie maanden geleden, toen bekenden de christendemocraten wel degelijk kleur onder de titel “Nie wieder ist jetzt!” (“Nooit weer is nu!”). Van die lange lijst van gedetailleerde voorstellen is weinig terug te vinden in het huidige coalitieakkoord.
Saillant detail in het betoog van Thaidigsman is de realisatie van een Duits-Israëlisch jeugdproject, nog voorzien in het verkiezingsprogram van CDU/CSU en trouwens al in 2021 door de vorige Duitse coalitie overeengekomen, maar nu ook compleet verdwenen uit de coalitieovereenkomst.
De journalist legt de vinger nog op een andere gevoelige plek, die van Duitse steun aan Israël “bij het waarborgen van de eigen veiligheid”. Wat houdt dat precies in, vraagt hij zich af, “bijvoorbeeld met het oog op de export van Duitse militaire goederen”. “Dat wordt niet verraden.”
Snel slaat de tekst al richting de Palestijnen in, waarbij de obligate “tweestatenoplossing” een “levensvatbaar perspectief voor een vreedzaam samenleven van Israëli’s en Palestijnen” heet. Uit de tekst komt eveneens naar voren dat Duitsland vooralsnog een van de grootste geldgevers van de volkomen gediscrediteerde UNWRA (de speciale VN-instantie voor hulp aan de Palestijnse vluchtelingen) blijft. Het woord vluchtelingen kan hier gevoeglijk van aanhalingstekens worden voorzien.
Geen enkel lichtpuntje in het Duitse coalitieakkoord voor de Joodse gemeenschap in het land? Zover wenst Thaidigsmann zeker niet te gaan. Als lichtpunt somt hij de oprichting op van een “Yad Vashem Education Center” in Duitsland alsmede meer steun voor de werkzaamheden bij herdenkingsplaatsen. Verder komt er een restitutiewet voor door de nazi’s geroofde kunst- en cultuurgoederen. Een eis die de Jewish Claims Conferentie en de Centrale Raad van de Joden in Duitsland al sinds jaar en dag agenderen. “Wat in deze wet zal staan en of die bijvoorbeeld ook roofkunst in privébezit zal omvatten, verraadt het document niet”, merkt Thaidigsmann op.
Eigenlijk wordt de Europa-correspondent moedeloos van dit coalitieprogramma, bekent hij eerlijk. Gelet op de dringende problemen waarvoor de Joodse gemeenschap zich in het heden geplaatst ziet in Duitsland, zorgen uitgerekend holle frasen en versleten politieke retoriek voor deze gedrukte stemming bij Michael Thaidigsmann. Kortom, het gepresenteerde coalitieakkoord loopt voor hem op “een grote teleurstelling” uit. Zijn laatste zin in het commentaar spreekt onvertaald voor zich: “Aufbruchstimmung sieht jedenfalls anders aus.” Geen vliegende (Joodse) start zo voor een regering-Merz…
Bronnen:
Ron Dekel, “Koalitionsvertrag: Wenig drin für junge Jüdinnen und Juden”, Jüdische Allgemeine (10 april 2025);
Michael Thaidigsmann, Der Koalitionsvertrag ist eine grosse Enttäuschung”, Jüdische Allgemeine (10 april 2025)
Reactie plaatsen
Reacties