Zie dat maar eens te rijmen: enerzijds een bijna obsessieve belangstelling voor de Israëlische politiek, anderzijds een evidente veronachtzaming van de zionistische en Israëlische geschiedenis op Duitse universiteiten. Aan deze paradox wijdt Johannes Becke, bekleder van de Ben-Gurion-leerstoel voor Israël- en Midden-Oostenstudies aan de Hogeschool voor Joodse studies in Heidelberg, een informatieve en strijdbare bijdrage in de Frankfurter Allgemeine (4 september 2024).
De intro die de Duitse krant boven Becke’s artikel plaatst, is zakelijk: “In het Midden-Oostendebat ontbreekt het aan gefundeerde kennis. Wij hebben een uitbreiding nodig.” Waar die uitbreiding precies nodig is? Zie de genoemde Duitse paradox!
De Heidelbergse hoogleraar breekt in het begin van zijn uiteenzetting meteen de staf over Amerikaanse wetenschappelijke en pseudowetenschappelijke begrippen, die met “de gebruikelijke vertraging van tien jaar” nu ook de Duitse wetenschap beïnvloeden. “Apartheid”, “kolonialisme”, terrorisme als ‘verzet’. Allemaal ouwe koek uit de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw. Maar in Duitsland als “nieuw” en “innovatief” bewonderd. “Zo ook bij de beschuldigingen van kolonialisme tegen het zionistische project”, stelt Becke. “Die gaan in wezen terug op de propagandageschriften van de PLO van de jaren zestig van de 20e eeuw.” De Israëlexpert kraakt deze “provincialiteit” als “heel Duits”.
Bij de toenemend verhitte debatten over Israël valt op, zo vervolgt Becke, dat het Duitse wetenschappelijke bedrijf het in de afgelopen 75 jaar heeft nagelaten relevantie onderzoeksinstellingen op te bouwen voor kennis van het zionisme, de Israëlische geschiedenis en de Arabisch-Israëlische betrekkingen. Dankzij royale Duitse wetenschapsbevordering zijn er momenteel zeven onderzoekscentra voor Duitse en Duits-Joodse geschiedenis aan Israëlische universiteiten, maar geen enkel (!) regulier professoraat voor Israëlstudies in Duitsland.
Becke loopt de lijst van Duitse universiteiten, die zich onderscheiden door belangrijk wetenschappelijk onderzoek, geduldig na. De zogenoemde U15. Je blijft je verbazen, luidt zijn bevinding. “Afgezien van het Centrum voor Israëlstudies aan de LMU München en de Ben-Gurion-leerstoel aan de Hogeschool voor Joodse studies in Heidelberg bestaat er tot op heden geen institutionele verankering van Israëlstudies in het Duitse wetenschapslandschap.”
En dan constateert Johannes Becke die paradox. Obsessieve interesse in de Israëlische politiek versus een schrijnend gebrek aan kennis over de Joodse staat en zijn drijfveren. Hoe dat te verklaren? Becke wijst daarvoor twee elementen aan in de Duitse wetenschap die “een professionalisering en academisering van Duitse Israëlstudies” tot dusverre in de weg staan: ten eerste het klassieke “structuurconservatisme” van de Duitse universiteit, dat sinds de late 19e en vroege 20e eeuw nauwelijks veranderd is en ten tweede een zorgwekkende trend naar “deprofessionalisering”.
Maar wat houden deze twee oorzaken voor het ontbreken van fundamentele wetenschapsbeoefening over de Joodse staat in Duitsland nu concreet in? Becke legt dat heel helder uit: enerzijds is dat de tendens bij Duitse universiteiten om vast te houden aan academische disciplines uit het vroegere keizerrijk en anderzijds het onthutsende feit dat elementaire kennis (Hebreeuws!) gewoonweg ontbreekt.
Over die eerste factor merkt de Israëlspecialist simpelweg op dat “Joodse studies” nu eenmaal geen deel uitmaakte van het 19e eeuwse academische bedrijf. Dan sta je dus buiten de universitaire poort. Pas in 2016 kwam de Berlijnse denkdank “Stiftung Wissenschaft und Politik”, let wel van staatswege gefinancierd, op de gedachte “Israëlexperts” aan te stellen… En de beide grote niet-universitaire onderzoekscentra voor het Midden-Oosten en Noord-Afrika, GIGA in Hamburg en het Leibniz-Centrum voor de Moderne Oriënt in Berlijn, voelen zich niet bevoegd voor Israël. En passant financiert de Max-Weber-Stiftung in totaal elf instituten voor de geesteswetenschappen over de gehele wereld. In Beiroet, Istanbul, Delhi, Peking, Tokio …, “maar opvallend genoeg geen in Jeruzalem”, tekent Becke veelzeggend aan.
Reëel genoeg laat hij daarop volgen dat deze situatie deels ook ligt aan het feit dat zelfs de Joodse studies het thema Israël/Palestina niet aanroeren. En ja, wie moeitevol wordt opgeleid tot onderzoeker van een statenloze diaspora in Europa, die bezit gewoon de middelen van het handwerk niet voor het verstaan van een militair hoog bewapende nationale staat in het Midden-Oosten.
Bij de tweede factor van “deprofessionalisering” kraakt Becke zonder pardon enkele harde academische noten: “Binnen de vleugel van de Duitse antisemitismestudies, die doorgaans kritisch staat tegenover Israël, beheerst niemand in voldoende mate Arabisch om de haatdragende graffiti van de bezetters van de Humboldt Universiteit te kunnen ontcijferen. De “anti-Duitse” vleugel van de Duitse antisemitismestudies schrijft daarentegen hele boeken vol over Iran, zonder een woord Perzisch te kunnen spreken – en als het over Israël gaat, volstaat het blijkbaar wanneer afgestudeerde Japanologen zoals Sebastian Conrad (zie de FAZ van 14 februari) diep in de postkoloniale grammaticale kast moeten grijpen om een vergelijking tussen “verschillende vormen van koloniale heerschappij, met segregatie- en apartheidsregimes, met projecten van “Siedler-Kolonialismus” (inwoners van Joodse woonplaatsen in Judea en Samaria, BB)”, te claimen. Wie maar genoeg clichés bij de hand heeft, die heeft blijkbaar geen kennis van het Hebreeuws meer nodig – om maar helemaal te zwijgen over een dieper begrip van de Joodse en Israëlische geschiedenis.”
Sinds tien jaar bestaan er in Duitsland slechts twee kleine academische onderzoeksinstellingen die zich specifiek richten op de bestudering van de staat Israël in al zijn facetten. In München en Heidelberg. Hun wetenschappelijke output mag er zijn, benadrukt insider Becke. En hoewel de molens van de Duitse universiteit naar bekend zeer langzaam malen, luidt zijn bescheiden wens, zeker met het oog op toenemend explosieve anti-Israëlische ressentimenten, dat Israëlstudies voor de komende tien jaar op meer ondersteuning mogen rekenen.
Als Berlijn het serieus meent met zijn “Staatsräson” jegens Israël ofwel metterdaad instaat voor de existentie van de Joodse staat, verdienen Israëlstudies politieke en academische prioriteit! Maar laten we in Nederland niet alleen richting onze oosterburen kijken, maar in navolging van de openhartige, publieke zelfkritiek van professor Johannes Becke de eigen academische stand opmaken van Israëlstudies. Ook in ons land heerst er immers bepaald geen gebrek aan opinies over de Joodse staat, maar roepen die juist de legitieme vraag op naar fundamentele kennis over Israël.
Bron: “Weg mit den Schablonen!”, auteur Johannes Becke, hoogleraar Joodse studies in Heidelberg, Frankfurter Allgemeine Zeitung, woensdag 4 september 2024.
Reactie plaatsen
Reacties