Wat censuur inhoudt, hoe antisemitische desinformatie wordt verspreid, weet de veelzijdige Pools-Joodse schrijver Henryk Grynberg uit persoonlijke ervaring. Daar stond het toenmalige communistische regime in Warschau garant voor. Maar dat hij ook in het vrije, democratische Amerika op Facebook in eerste instantie geblokkeerd werd voor het publiceren van een satirisch gedicht op de Jodenhaat van Karl Marx, is een nieuwe ervaring. Betekent dit “een nieuwe vorm van censuur die een Holocaust-overlevende muilkorft omdat hij ingaat tegen post-Holocaust-antisemitisme”?!
Overigens was het niet de enige botsing van de schrijver met Facebook. Een ander incident betrof het louter citeren van de voorspelling van Steven Spielberg dat “we mogelijk opnieuw moeten vechten voor het eigen recht om Joods te zijn”. En het ging helemaal mis toen Grynberg de dwaasheid van het antisemitisme van schijnbaar intelligente en goed opgeleide studentes aan Amerikaanse elite-universiteiten aan de kaak poogde te stellen. Luidruchtige supporters van Hamas, “de achterlijke en bloeddorstige gemachtigde van Iran, die fanatiek vrouwen gelijke rechten ontzegt, inclusief het recht op onderwijs”. De kritiek van Grynberg strookte niet met de “community standards”, de zogeheten gemeenschapsnormen.
Maar Grynberg zou Grynberg niet zijn om het daar bij te laten. Hij bedacht een truc, maar ving weer bot bij Facebook. Zijn advertentie was niet goedgekeurd. Een omstandige verklaring volgde. Die liep van het noemen van politici, langs het aansnijden van gevoelige sociale kwesties tot mogelijke beïnvloeding van de uitkomst van verkiezingen of zelfs hangende wetgeving… Ten eerste ging het bij Grynberg niet om een advertentie (o ja, Facebook wilde ook weten wie die betaalde) en ten tweede druiste wat Facebook voorspiegelde als “community standards” regelrecht in tegen de fundamentele rechten van de auteur onder de Amerikaanse grondwet.
Grynberg: “Dit alles was in reactie op mijn logische observatie dat steun aan Hamas onder vrouwen gewoon idioot is. Dit doet mij vermoeden dat “antizionisme” meer welkom is bij de Amerikaanse sociale media dan mijn oppositie als Jood. Ik vrees dat deze “community standards” zijn bedacht om opinies, die onwelgevallig zijn voor antisemieten, uit de openbaarheid te houden. Dat betekent een nieuwe vorm van censuur die een Holocaust-overlevende de mond snoert omdat hij ingaat tegen post-Holocaust-antisemitisme.”
Een naargeestige gedachte voor een Pools-Joodse schrijver die in 1967 overliep naar het vrije Westen, naar de VS. Bezig aan zijn boek “The Victory” voelde Grynberg zich toentertijd echt vrij. Niemand die over zijn schouder meekeek. Geen noodzakelijke zelfcensuur. “Het vreemde gevoel van vrijheid.” Maar nu, vervolgt hij, in hetzelfde Amerika. “krijg ik weer het bekende gevoel dat mijn schrijverswerk kritisch gevolgd wordt door iemand die het wellicht niet ‘goedkeurt’. Correctie: dit is niet hetzelfde Amerika.”
Waarom dan niet? Volgens Grynberg vindt er in de VS een sluipende coup plaats tegen ’s lands vrijheden. De drijvende krachten achter deze ‘staatsgreep’ houden zich bedekt totdat ze werkelijk de macht in handen hebben. Zie wat er gebeurde in het naoorlogse Polen en andere ‘volksrepublieken’. De smartelijke ondervinding van zijn generatie.
Tijd voor Grynberg om een retorische vraag te stellen: “Zijn zij die de mening van een overlevende van de Holocaust willen stoppen of castreren alleen maar antisemitisch? Ik denk het niet. Eem ongewoon openhartige professor in Teheran gaf het toe: “De anti-Israël demonstranten zijn onze mensen.” Met andere woorden, antisemitisme is opnieuw een middel om een belangrijker doel te bereiken.” Deze observatie snijdt zeker hout voor wie zich bewust is van de invloed tot in het Witte Huis van de Iraanse lobby.
De 88-jarige schrijver overziet zijn leven. Hij vangt het in ëén woord: desintegratie. Vanaf zijn Pools-Joodse jeugd. De fysiek vernietiging van Yiddishkeit en Haskalah. Een bevrijding die in haar tegendeel verkeerde. “En ten slotte de aanhoudende toename van post-Holocaust antisemitisme, die logisch gezien onmogelijk leek. Zelfs de traditionele ontsnapping naar Amerika lijkt nu tevergeefs.”
Woorden die ontgoocheling uitdrukken, zij het wel begrijpelijk gelet op de wijdverbreide “antizionistische” campagne, waar openlijk beloofd wordt dat 7 oktober “10.000 keer” en “elke dag” herhaald zal worden. Voeg daaraan toe de verklaringen dat “zionisten geen recht op leven” hebben. Deze weerzinwekkende werkelijkheid brengt Grynberg tot de uitspraak dat deze eigentijdse antisemitische scène alle moorddadige Jodenhaat van zijn eigen memorabele verleden overtreft. Tussen haakjes zet hij erbij: “Zelfs Hitler zelf durfde zijn plannen niet zo letterlijk te benoemen.”
Grynberg waarschuwt tegelijkertijd deze ongehoorde uitingen van Jodenhaat heel serieus te nemen. “Zij overschrijden een nieuwe rode lijn.” Exact deze antisemitische moordlust onderstreept zijn diepste overtuiging, die hij al vaak heeft uitgesproken: “de Holocaust was geen misdaad tegen wat, ironisch gezegd, de mensheid heette, maar door haar”.
Tot slot richt Henryk Grynberg zich tegen Joden die opnieuw sympathiseren met het lijden van hun vijanden, meer dan met dat van het volk waarin zij geboren zijn. “Bega geen vergissing: genocide is de massamoord met voorbedachten rade op 1200 Joodse mannen, vrouwen en kinderen in het zuiden van Israël, niet de aansluitende bombardementen op Gaza. Genocide was de doelbewuste moord op minstens een miljoen kinderen door Europese antisemieten in de jaren veertig van de twintigste eeuw, niet de onbedoelde dood van duizenden kinderen in Gaza.”
De oorlog in Gaza kan zijns inziens direct eindigen bij de vrijlating van alle gegijzelden en de capitulatie van Hamas. Waarom wordt deze zo voor de hand liggende oplossing nauwelijks serieus overwogen? Waarom worden alleen eisen aan Israël en de Joden gesteld? Zij waren immers de eerste slachtoffers van deze laatste Joodse oorlog ter overleving… Grynberg: “Ik vraag me af of post-Holocaust Joden bereid zijn dit niewe anti-Joodse precedent te accepteren, dit nieuwe normaal van ‘alleen voor Joden’. Ik zeker niet. En ik moet bekennen dat ik blij ben dat de meesten van mijn mede-Holocaust-overlevenden niet hoeven mee te maken wat ik zie.”
Slot van een tweeluik over het essay “Worse than Again” van de Pools-Joodse schrijver Henryk Grynberg in Israel Journal of Foreign Affairs, 2024.
Reactie plaatsen
Reacties