Feuilleton “Zelfs Hitler zelf durfde zijn plannen niet zo letterlijk te benoemen” - Geen eigen staat, noch eigen leven voor zionisten=Joden klinkt nú. Deel 1

Shoa-overlevende Henryk Grynberg (4 juli 1936, Warschau) is blij dat de meesten van zijn lotgenoten niet hoeven mee te maken wat hij ziet. Dat Joden ofwel “zionisten” geen eigen staat verdienen, noch zelfs het leven. “Zelfs Hitler zelf durfde zijn plannen niet zo letterlijk te benoemen.”

Grynberg overleefde samen met zijn moeder als enigen van de familie de Shoa. Ondergedoken bij Poolse families. De veelzijdige, gelauwerde auteur schreef voor het wetenschappelijk tijdschrift Israel Journal of Foreign Affairs het indringende essay “Worse than Again” (Erger dan Opnieuw). Een diepgravende vergelijking tussen de Jodenhaat die Grynbergs leven in de vorige eeuw stempelde en de hedendaagse golf van antisemitisme.

“Gebeurt het opnieuw? Nee, het is erger.” Een beginzin die de toon zet. “Antisemieten uit de jaren dertig van de twintigste eeuw waren zich niet altijd bewust van de gevolgen van wat zij zeiden of deden, terwijl onze tijdgenoten dat maar al te goed weten en begrijpen. Destijds konden de meesten van hen zich niet eens voorstellen dat een etnische groep van miljoenen mensen gedemoniseerd en systematisch uitgeroeid kon worden door zulke vooruitstrevende en schijnbaar algemeen ontwikkelde en beschaafde delen van de mensheid. In de jaren dertig van de vorige eeuw riep niemand ‘Vergas de Joden!’”

Hoe kon de Holocaust überhaupt gebeuren? Als ooggetuige en overlevende van de grootste misdaad tegen het Joodse volk heeft Grynberg een antwoord paraat. Een reeds bestaande overtuiging -Jodenhaat of antisemitisme- vormde lang voor de opkomst van fascisme of nazisme een inherent onderdeel van de cultuur. Niemand hoefde daarom overtuigd te worden van haat jegens Joden. Volgens socioloog en filosoof Zygmunt Bauman waren de technologie en communicatie van de 20^e eeuw alles wat nodig was voor wat in naziterminologie heette “die Endlösung der Judenfrage”.

Vele jaren na de Holocaust zaten antisemieten dringend verlegen om een substituut of codewoord ter camouflering van hun Jodenhaat. Dat bleek uiteindelijk het eufemisme "anti-zionisme”. Daarvoor tekende de Sovjetpropaganda. De oorzaak? Nadat Israëls onafhankelijkheid standhield, direct door een oorlog tegen Arabische staten heen, oriënteerden zich de meeste zionisten op het Westen in plaats van het Oosten.

“De populariteit van deze slimme nieuwe codenaam schoot omhoog na Israëls wonderbaarlijke overwinning op de Arabische-Sovjetcoalitie van juni 1967”, aldus Grynberg. “Antizionisme als dekmantel voor antisemitisme was altijd erg bruikbaar in mijn geboorteland Polen -het epicentrum van de Holocaust- waar “Jood” altijd een vies woord was en nog altijd blijft. Van de ene op de andere dag werd elke Jood en feitelijk iedereen met Joodse familiebanden gebrandmerkt als “zionist”, hoewel de meesten van eigenlijk antizionisten waren of pro-communistisch respectievelijk socialistisch. Ironisch genoeg wisten tot 1967 sommigen van deze zionisten, de latere slachtoffers, niet eens van hun Joodse wortels. Desondanks verloren zij allen hun banen, universiteiten en het land.” Voor dat laatste hanteert Grynberg het communistische codewoord bij uitstek, het vreeswekkende repressiemiddel van “de zuivering”.

En toch, zo tekent Grynberg nadrukkelijk aan, werden zelfs op het hoogtepunt van die politieke hysterie contra “zionisten”, hen niet het recht ontzegd om in Israël te leven, te wonen. En viel ook nooit het woord “zionistische entiteit”. Voorzien van “een eenrichtingspaspoort” dat Joden verbood ooit terug te keren naar Polen, kwelden ambtenaren de verdrevenen tot op de grens, “niet anders dan wat er gebeurde tijdens de verdrijving van de Joden uit Spanje in 1492”.

Echter, in tegenstelling tot wat men tegenwoordig hoort, ontzegde niemand hen het recht op leven, luidt de tweede belangrijke kanttekening van de Pools-Joodse auteur. Zeker, eisen klonken dat Israël zich moest terugtrekken naar de demarcatielijnen van voor 1967, maar niemand scandeerde “van de rivier tot de zee”. Het tegendeel was waar. Poolse demonstranten riepen “Zionisten naar Zion!” Grynberg haalt nog een leuke anekdote aan. Sommige demonstranten hadden eigenlijk geen idee waarom hun protest draaide. Dat komt meer voor. Ze droegen spandoeken met de wonderlijke tekst: “Syjonïsci do Syjamu!” ofwel “Zionisten naar Siam”.

Een bijzonder pijnpunt voor de sinds 1967 in de VS woonachtige Grynberg is de attitude van zwarte Amerikaanse studenten. Hij verwijst daarbij naar de infame VN-resolutie van 1975 (Zionisme=Racisme), door Moskou ingebracht. “Toch durfde niemand publiekelijk te verklaren dat zionisten “niet verdienen te leven”, zoals een zwarte Amerikaanse studentenactivist deed via een wereldwijd sociaal netwerk na 7 oktober. Ik noem zijn ras omdat “gekleurde studenten” prominent figureren in de wereldwijde academische coalitie tegen Joden. Ze hebben vergeten dat zwarten onze mede-Untermenschen zijn volgens de rassentheorie van de nazi’s en dat wij echte bondgenoten waren in de lange strijd voor mensen- en burgerrechten in Amerika en Afrika.”

Opnieuw trekt Grynberg een parallel tussen “the 1930s” en “the 2020s”. Wat zijn de verschillen tussen beide periodes? Kenmerkend verschil is voor Grynberg de zogenoemde intersectionele rassentheorie. Déboosdoener voor hem: absurder, meer verdeeldheid zaaiend en rampzaliger zelfs dan de rassentheorie van de nazi’s. Waarom? “Wij raken nu meer dan ooit maatschappelijk vervreemd en geïsoleerd.” Tussen haakjes: bizar genoeg plaatsen de aanhangers van de intersectionele rassentheorie, geobsedeerd door maatschappelijke onderdrukking van minderheden, Joden in de vaste categorie van “witte onderdrukkers”.

Tijd voor een nieuwe historische vergelijking, vindt de scherpe waarnemer annex analyst. Daarvoor gaat hij terug naar het jaar 1946. In een vreselijke pogrom werden in de Poolse plaats Kielce 42 Shoa-overlevenden afgeslacht. Toentertijd veroordeelden regeringen en media in Oost en West deze misdaad. Niemand waagde het de daders publiekelijk te rechtvaardigen of te steunen. Wat een sterk contrast met wat er gebeurde sinds “de nog gruwelijker en genocidale pogrom van 7 oktober 2023, die dertig keer meer slachtoffers eiste”.

De wreedheid, de onmenselijkheid van die pogrom in onze dagen relateert Grynberg aan de pogroms van de jaren 1940 en 1941 in Roemenië, Polen, Litouwen en Irak. “Verbazingwekkend gepleegd in de afwezigheid van enige “zionistische bezetting”, “zionistische genocide” of enige “zionistische entiteit”. Ondanks een door en door genazificeerd Europa en een Midden-Oosten onder nazi-invloed, was de publieke opinie in die dagen duidelijk verdeeld tussen links en rechts. Er bestond nog altijd een kans op een schuilplaats en bescherming bij links. Nu laat de duivels slimme totalitaire intersectionaliteit ons werkelijk alleen.”

Een herkenbare Joodse klacht in de westerse wereld: het verraad van links. Het roept tegelijkertijd wel de vraag op, zeker ook voor nader wetenschappelijk onderzoek, of “links” altijd wel zo’n steun en toeverlaat was voor de Joden en de Joodse staat vanuit geschiedkundig perspectief. Is aanzienlijke nuancering hier niet geboden tegenover de generaliserende, welhaast nostalgische (aan)klacht van Henryk Grynberg? Zeker, gezien zijn harde oordeel over de mensheid in haar geheel, verderop in zijn prikkelende, stimulerende doordenking van de volstrekt abjecte manifestaties van eigentijdse Jodenhaat.

Eerste deel van een tweeluik over essay “Worse than Again” van de Pools-Joodse schrijver Henryk Grynberg in Israel Journal of Foreign Affairs, 2024.