Afgelopen april ontving Steffen Jung, immunoloog aan het Weizmann Instituut voor Natuurwetenschappen in het Israëlische Rehovot, een uitnodiging voor een samenwerkingsproject met verschillende Europese hogescholen. Het zou gaan over de mogelijkheden van uitwisseling van promovendi. Begin juni kreeg Jung een mailtje dat de uitnodiging was ingetrokken… Jung had graag deelgenomen. “Wij hebben de uitwisseling van studenten in deze dagen meer dan nodig”, schreef hij terug.
Met de uitsluiting van de Israëlische wetenschapper begint een publicatie in het Duitse weekblad Die Zeit (auteur Jan Ross) over de vraag: Dreigt Israël academische isolatie?
De coördinatoren van het project deelden Steffen Jung mee dat enkele instituten van de deelnemers “besloten hebben tijdelijk alle wetenschappelijke samenwerkingsverbanden met Israël op te schorten”. Aan dat besluit lagen, aldus het schrijven, “zorgen ten grondslag over het huidige conflict en de veiligheid van de aan het program deelnemende promovendi”. Een betreurenswaardig besluit, ging het verder, “want wij hebben u in het geloof gecontacteerd dat wetenschap altijd een zone van vrijheid zou zijn”.
Internationale uitsluiting
Wat onderzoeker Jung overkwam, is bepaald geen enkel geval, constateert Die Zeit. Israëlische wetenschappers, universiteiten en onderzoeksinstellingen worden momenteel met een opstapeling van internationale uitsluiting geconfronteerd. Zo informeert de hoogleraar rechtswetenschap Netta Barak-Corren (Hebreeuwse Universiteit in Jeruzalem) dat haar per dag 50 tot 80 mails bereiken over het thema “boycot”. De juriste coördineert aan haar universiteit de omgang met vijandigheid jegens Israël in het wetenschappelijk circuit. Veel collega’s vragen Barak-Corren om raad of willen ervaringen delen.
In deze contacten gaat het niet alleen om de schrapping van projecten, maar ook om de persoonlijke veiligheid in geval van een buitenlandse conferentie. En eveneens om zich voor te bereiden op eventuele vijandige debatten met buitenlandse collega’s.
In eerste instantie wilde Steffen Jung op zijn afwijzing niet verder ingaan. Per slot van rekening is zijn Weizmann Instituut een van ’s werelds leidende onderzoeksinstellingen met 2000 medewerkers en 1600 studenten. Een wetenschappelijke omgeving waar veel Duitse universiteiten slechts van kunnen dromen. Maar een collega overtuigde Jung het er niet bij te laten zitten. Hij schreef dus aan de overige projectdeelnemers dat de academische vrijheid in gevaar is, wanneer hogescholen en onderzoeksinstituten hun werknemers gaan voorschrijven met wie zij mogen samenwerken. “Dat is een zeer gevaarlijke ontwikkeling, die niemand van ons moet accepteren, maar al meteen moet worden bestreden.” En passant wees Jung ook op zijn deelname aan de demonstraties tegen de regering-Netanyahu. Israël heeft echter als iedere natie een bestaansrecht, beklemtoonde hij eveneens.
Het protest van de Israëlische immunoloog vond weerklank. De coördinatoren van het project verzekerden Jung dat hij “niet ongewenst was, en wij hebben dat ook nooit gezegd”. Intussen verklaarden meerdere deelnemers aan het project hun solidariteit met de Israëlische collega: “Wij zijn wetenschappers, geen politici.” Eind goed, al goed: als het organisatorisch en financieel lukt, gaat het samenwerkingsproject door.
Tegenstem
Met zijn tegenstem slaat Steffen Jung de spijker op de kop: anders dan voorheen vloeien gevallen van boycot van Israëlische wetenschappers niet zozeer voort uit individuele attitudes, maar uit besluiten van universiteiten. Zo informeren Europese academici hun Israëlische collega’s de samenwerking te moeten stoppen op last van hun universiteiten. Dat kan zelfs ook de begeleiding van dissertaties betreffen. Ging het bij gevallen van individuele boycot doorgaans om de geestes- en sociale wetenschappen, bij collectieve, universitaire boycotten worden alle faculteiten getroffen.
Belangrijke kanttekening van Die Zeit: het afbreken van institutionele academische bruggen is in eerste instantie een Europees fenomeen met als aandrijvers de Universiteiten van Barcelona en Gent. Hogescholen in Noorwegen, Ierland, Finland en Slovenië volgen in verschillende gradaties.
Geen uitgemaakte zaak
Deze trend blijft niet onweersproken. Die Zeit wijst daarbij op grote Duitse wetenschappelijke organisaties als de Max-Planck-Gesellschaft en de Duitse Forschungsgemeinschaft, Zij houden boycotmaatregelen tegen Israëlische onderzoekers en wetenschappelijke instellingen “voor discriminerend en verkeerd”. Het Duitse weekblad noemt ook de verklaring van vijftien Nederlandse rectores magnifici in een gezamenlijke krantenbijdrage: “Wij willen Israëlische wetenschappers niet isoleren.” Zij benadrukken “de vrijheid om te onderzoeken, te denken en te debatteren, zelfs wanneer dat conflicteert met onze eigen diepste overtuigingen of die van anderen”. In aansluiting daarop hebben honderden wetenschappers uit talrijke landen zich evenzeer uitgesproken tegen anti-Israëlische boycots. Conclusie van Die Zeit: Het is nog niet uitgemaakt welke zijde in deze confrontatie de overhand behoudt.
Lichtpunt
Voor een lichtpunt zorgt Barak Medina, docent rechten aan de Hebreeuwse Universiteit: “Wij hebben in zoverre geluk dat onze belangrijkste academische contacten met de Verenigde Staten en Duitsland zijn.” Twee landen die niet meegaan in de huidige boycottrend. Maar ook hij heeft zorgen, over een mogelijke braindrain, het wegtrekken van talenten, en over kwaliteitsverlies door afgekapte academische banden.
Met de komende installatie van een nieuw Europees Parlement is het een urgente zaak dat afgevaardigden krachtig stelling nemen tegen academische boycotters van de Joodse staat. Sanctioneer juist deze vijanden van onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek en de academische vrijheid bij felbegeerde, financieel rijkelijk gedoteerde Europese onderzoeksprogramma’s.
Reactie plaatsen
Reacties