“Als een Jood bijvoorbeeld naar Duitsland komt, betaalt hij geen belastingen, omdat de Joden Duitsland beheersen. Ik echter, die hier werk, betaal belastingen. Hij werkt zeven jaar, zonder belastingen te betalen. Het maakt niet uit waarheen zij gaan, de Joden zijn de heersers.” Uit een interview met Majid (25 jaar, Arabische moslim uit Idlib) in het belangwekkende boek van prof. dr. Günther Jikeli, “Von Damaskus nach Berlin – Antisemitismus unter syrischen Geflüchteten in Deutschland” (Georg Olms Verlag, Baden-Baden 2025).
Wetenschapper Jikeli plaatst meteen een veelzeggende kanttekening bij deze anti-Joodse uitspraak, die bepaald ook niet gespeend is van jaloezie: “In opvallend veel interviews kwam ter sprake dat Jodinnen en Joden in Duitsland geen belastingen zouden betalen of dat Duitse belastinggelden naar Jodinnen en Joden of naar Israël gaan. Majid vergeleek interessant genoeg “een Jood” in Duitsland met zijn eigen situatie. De eerste heerst en controleert zogenaamd, terwijl hijzelf hard moet werken en belasting aan de gemeenschap betaalt. Let wel, dat is hypothetisch, want ten tijde van het interview werkte hij niet.”
Jikeli trekt in zijn interpretatie van het antisemitische betoog van Majid nog een belangrijke historische parallel: deze argumentatie gelijkt sterk op een klassiek nationaalsocialistisch denkpatroon, waar “de graaiende Jood” tegen de “scheppende Duitser” wordt afgezet. “De zogenaamde vrijheid van het afdragen van belastingen voor Joden en Jodinnen in Duitsland fundeert Majid op hun zogenaamde macht.”
In andere interviews hoorden Jikeli en zijn onderzoeksteam ook het argument van een compensatie voor de Holocaust voorbijkomen. Zo meent Mustaphe (20 jaar, Arabische moslim, ook uit Idlib): “Duitsland betaalt aan Israël vanwege de Joden die gedood werden. Als ik in Duitsland werk, betaal ik belastingen. De Joden betalen zes jaar lang geen belastingen, en hij heeft in alles voorrang op anderen.”
In de meer dan 200 interviews met Syrische vluchtelingen van Jikeli en zijn medewerkers kwam het meest verbreide antisemitische stereotype (‘alle Joden zijn rijk’) ook heel vaak aan de orde. “De meeste gesprekspartners schenen als vanzelfsprekend aan te nemen dat alle Joden rijk zouden zijn.” Dit stereotype deelden Arabieren, Koerden, christenen, moslims en atheïsten van Syrische komaf in gelijke mate.
Dit ‘feit’ van de spreekwoordelijke rijke Jood behoefde overigens niet altijd een negatieve lading te bezitten. Qadir (31 jaar, een Arabische christen uit Damascus) gaf een historische uitleg: “De gedachte dat Joodse mensen veel geld hebben, is in onze samenleving wijd verbreid. En waar ligt het probleem, als ze veel geld hebben? De Syrische kooplui werden door de Joden onderricht hoe ze zaken moesten doen.”
Een aantal geïnterviewden hield zich meer op de vlakte, wellicht ook vanwege de interviewer. Zo zei Maen (23 jaar, Arabische moslim uit Khirbet Ghazaleh, helemaal in het zuiden van Syrië): “Als Arabieren denken wij dat Joden het rijkste volk ter wereld zijn, maar dat zou onjuist kunnen zijn.”
Een ander, zeer verbreid antisemitisch stereotype betreft de “slimme” ofwel “sluwe” Jood. Jikeli tekent hierbij aan dat positieve en negatieve stereotypen van “de Joden” vaak nauw met elkaar verbonden zijn. Het gevolg is dat “slim” snel kan omslaan in “geslepen”, idem “invloedrijk” in “bedreigend”.
Op saillante wijze komt dit antisemitische stereotype ook naar voren bij de Syrische vluchtelingen. Mahmoud (38 jaar, Arabische moslim uit Deir ez-Zor) sneed het specifiek aan. Hij was het slachtoffer geworden van een illegale makelaar en ging op zoek naar… een Joodse advocaat. De reden was evident voor hem: “De Joodse advocaten zijn sluw en in het algemeen zijn ze op dit gebied clever.”
Gemengde gevoelens roepen de kijk van Anas (43 jaar, Arabische moslim uit Aleppo) op: “Ik sympathiseer met de Joden en ik houd ze voor een geniaal en knap volk, dat de Holocaust in zijn voordeel kon benutten om zijn staat op te bouwen. Ik beschouw het als iets positiefs: dat men machtig en niet klein is.”
Commentaar van Günther Jikeli op Anas: “In zijn uitspraak steekt de beschuldiging dat Joden de herinnering aan de Holocaust misbruikten, ook al uit Anas deze beschuldiging schijnbaar vriendelijk en welwillend.”
Lof voor “de Joden” met een nare bijsmaak formuleerde ook Tareq (circa 48 jaar, Arabische moslim uit Latakia): “Wij hebben een vriend, een Joodse Amerikaan uit New York. Hij is met een Duitse vrouw getrouwd en woont hier. Een zeer fatsoenlijk mens. Het Jodendom is een goddelijke religie. Het Jodendom is de grootste vijand van het zionisme op de wereld.”
Wat moet je eigenlijk met zo’n aparte stellingname? Helder en krachtig ontleedt wetenschapper Jikeli de betekenis van Tareq’s woorden: “De uitspraak klinkt bijna zo alsof Tareq het Jodendom loofde voor zijn veronderstelde oppositie tegen het zionisme -wat niet overeenkomt met de houding van de overwegende meerderheid van de Jodinnen en Joden. Voor de meeste Jodinnen en Joden wereldwijd is een zekere verwantschap met Israël deel van hun zelfbeeld – hetzij uit traditionele, culturele, religieuze of familiaire motieven.”
Het beeld van “de rijke Jood” kan snel bedreigend klinken. Vooral wanneer het aan een ander antisemitisch stereotype wordt gekoppeld, dat van de machtige en invloedrijke Joden, die zogenaamd in het geheim met perfide methoden over andere mensen heersen. De bekende combinatie van geld en macht. Niet verrassend, vindt Jikeli terecht. Wel verrassend is de draai, zo schrijft hij, die verschillende geïnterviewde Syriërs eraan gaven. “De Joden” zouden volgens hen zo enorm rijk zijn dat de VS failliet zouden gaan wanneer zij hun geld uit de Amerikaanse banken terugtrekken.
De idee-fixe van alle Joden zijn rijk bracht Zaid (29 jaar, Arabische moslim uit Syrië) in verband met de verbeelding van een Joodse controle over de media, de politiek, ja de gehele wereld: “Joden controleren de hele mediawereld, zelfs Amerika. Ze controleren de belangrijkste politici, bijvoorbeeld Donald Trump, de president van de VS. Ze controleren de wereld, omdat ze geld hebben, maar wij hebben het gas, de olie en alles.”
Het is dus heel simpel voor Zaid: de macht en de controle van “de Joden” komt door het feit dat “zij geld hebben”. Echter, tegenover “de Joden” positioneert hij trots “wij”, vermoedelijk de Arabieren respectievelijk de moslims.
Andere gesprekspartners van onderzoeker Jikeli en diens medewerkers betrokken het beeld van “de rijke Joden” rechtstreeks op de Joodse staat, op Israël, compleet met samenzweringstheorieën. Ter illustratie het verhaal wat Awad (47, Arabische moslim uit al-Zabadani/Damascus) opdiste: “Israël heeft in alle landen en regeringen een internationale maffia. Israël controleert de besluiten van alle landen. Het controleert ook de internationale media, de banken, het goud en heeft daarmee een grote macht. Als iemand komt, die zich tegen Israël verzet, zal het hem vernietigen, ongeacht of het gaat om een persoon, een organisatie of een staat.”
Voor deze Awad staat het als een paal boven water: Israël vormt een existentiële bedreiging en wel voor elk afzonderlijk mens. Tijdens het interview bestempelde hij Israël als “de grootste terrorist”, die “mensen vervolgt, mensenrechten schendt en alles doet”.
Een antisemitische mythe die eveneens telkens in de gesprekken opdook, is de zogeheten Joodse controle over het drinkwater. Bijvoorbeeld in combinatie met “de Rothschilds”, “vrijmetselaars” of Israël. Een antisemitische leugen met een lange geschiedenis, duidt Jikeli. In de middeleeuwen circuleerde de ongegronde beschuldiging dat de Joden de waterbronnen hadden vergiftigd en zo de pest veroorzaakt. “De actuele beschuldiging van “de Joden” controleren het drinkwater wijst beslist op een zekere overeenkomst”, oordeelt de hoogleraar.
Dikwijls beweerden Syrische vluchtelingen dat “de Joden” verantwoordelijk waren voor alle oorlogen en naar believen regeringen zouden aanstellen en afzetten. Exact wat er in de “Protocollen van de Wijzen van Zion” staat, een antisemitische vervalsing die voor het eerst in 1903 in het tsarenrijk werd gepubliceerd en intussen in bijna alle talen verkrijgbaar is. Een Arabische vertaling kwam al in 1925 op de markt, informeert Jikeli.
Interessant is de vraag of het opleidingsniveau onder de Syrische vluchtelingen nog effect had op antisemitische attitudes. Wetenschapper Jilkeli moet op grond van zijn bevindingen constateren dat bijvoorbeeld de antisemitische waanidee van “de Joden” beheersen de media zelfs breder leefde onder gesprekspartners met een hogere opleiding dan met een lagere. Hij geeft als voorbeeld Houman (32 jaar, Arabische moslim uit Damascus), afgestudeerd aan een particuliere universiteit in Syrië in de economische informatica, die vloeiend Engels spreekt. Welnu, Houman poneerde: “De Joden controleren alles, dat geloof ik. De media en de economie en alles.”
Heel bont qua antisemitische obsessie maakt Abdallah (50 jaar, Arabische moslim uit Damascus) het: “De meerderheid van de Joden is kapitalistisch en ze controleren alles, zelfs de VS. De Amerikaanse president moet aan de Klaagmuur bidden voordat hij president wordt, of? Bovendien controleren de Joden de internationale media: alles, wat de Europeanen over ons weten, komt uit de media die door de Joden worden gecontroleerd. Hetzelfde geldt voor Rusland, de Joodse lobby controleert daar alles.”
Nuchtere conclusie van prof. Günther Jikeli na het afsteken van zoveel antisemitische vuurpijlen door de Syrische vluchtelingen: hoe die vermeende wereldwijde controle van “de Joden” zich nu concreet op het mondiale niveau manifesteerde, bleef in de gesprekken “nicht selten im Ungefähren”. Goed doorgevraagd!
Tweede bijdrage in serie over het gloednieuwe boek van prof. dr. Günther Jikel, “Von Damascus nach Berlin – Antisemitismus unter syrischen Geflüchteten in Deutschland”, Georg Olms Verlag, Baden-Baden 2025.
Reactie plaatsen
Reacties