De bloedige mesaanval in Solingen (Duitsland) en de brandstichting in de synagoge van La Grande-Motte (Frankrijk) onderstrepen de actualiteit van het gesprek tussen NZZ en Neumann. De titel ervan spreekt de regelrechte dreiging van islamitisch terrorisme op Europees grondgebied ondubbelzinnig uit: “Er zijn genoeg aanwijzingen dat zich iets groters aankondigt”.
Neumann heeft 60 gevallen van terreurverdenking in West-Europa sinds oktober 2023 onderzocht. In twee derde daarvan gaat het om teenagers, jongeren tussen 13 en 19 jaar. “Dat is nieuw. Tien jaar geleden nog vormde deze leeftijdsgroep een uitzondering. Daarbij komt dat deze verdachten zich nagenoeg uitsluitend online radicaliseren.” Zeker, al tien jaar geleden speelde het internet een grote rol, maar daarnaast fungeerde minstens een persoon ‘offline”, bijvoorbeeld een radicale moslimprediker, die de laatste aanzet tot de terreurdaad gaf.
Die zelfradicalisering vindt tegenwoordig op grote platforms als Tiktok en Instagrams plaats, aldus Neumann. Deze platforms maken het gebruikers ook makkelijk om keer op keer jihadistische en islamistische propaganda te consumeren. Zo komen ze in een spiraal terecht, die vroeg of laat eindigt in een gesloten groep. Bijvoorbeeld op Telegram. Via versleutelde berichten wisselen ze video’s met gewelddadige scènes uit. Tot het moment dat zelf concreet geweld wordt voorbereid binnen bijvoorbeeld een Telegram-groep.
Veelal betreft het jongeren met een migratie-achtergrond van de tweede of derde generatie. Ook spelen vaak psychische problemen mee. “Een heel duidelijk profiel hebben we nog niet”, zegt Neumann voorzichtigheidshalve.
Speelt de jihadistische ideologie dan een ondergeschikte rol, wil NZZ Pro van de onderzoeker weten. Neumann: “Ja. In het algemeen geldt dat latere daders, die radicaliseren in het internet, meer dan gemiddeld vaak een geschiedenis van psychische aandoeningen hebben. Voor hen biedt de jihadistische ideologie een mogelijkheid hun geweldfantasieën uit te leven. Het gaat minder om een ideologische bewapening dan om een radicalisering naar de daad.” Haat staat daarbij centraal. Haat jegens de maatschappij, haat jegens derden.
En vervolgens claimt IS de verantwoording voor zo’n door pure haat gedreven terreuraanslag? Dat is de strategie van IS, beaamt Neumann. Die stimuleert sympathisanten in Europa om “soldaat”, “martelaar” te worden in de IS-gelederen. Daarvoor hoeven ze helemaal niet naar Syrië of verder te reizen. Ook speuren IS-functionarissen actief in het internet naar mogelijke “rekruten”, die ze vervolgens als “mentoren” instrueren.
Na 7 oktober vorig jaar waarschuwde Europol voor een toename van terreuraanslagen door individuen, de zogenoemde “lone wolves”. Spoort dat met de bevindingen van wetenschapper Neumann? “Ik denk van wel. Sinds 7 oktober kenden wij in West-Europa 6 kleinere islamistische aanslagen en 21 pogingen daartoe. In vergelijking met 2022 is dat een viervoudige stijging. Dat is nu niet de grote golf, omdat er geen grote aanslag was. Zou de geplande aanslag in Wenen op het Taylor-Swift-concert hebben plaatsgevonden -en zouden er vele doden zijn gevallen- dan zouden we nu anders spreken. Ik geloof dat er genoeg indicaties zijn dat er zich iets groters aankondigt. De ‘inslagen’, als je het zo noemen mag, gebeuren vaker en komen dichterbij. Maar we hebben het in de hand om een nieuwe golf af te wenden, wanneer we het juiste doen. Ook vroegere golven kondigden zich aan.”
Neumann wijst nadrukkelijk op “een reusachtige motiveringsdruk”, veroorzaakt door het bloedbad van Hamas op 7 oktober en de daarop volgende Gaza-oorlog. Dat activeert veel mensen. De tijd die zij nodig hebben om terreur te zaaien, “moeten wij benutten door bijvoorbeeld strafvervolging en preventiestrategieën op heel jonge daders in te stellen”, adviseert Peter Neumann. “Of om de inlichtingencapaciteiten in de virtuele ruimte te versterken.”
De terrorisme-expert onderscheidt momenteel twee ontwikkelingen: enerzijds de weer versterkte activiteiten van IS-K-professionals en anderszijds de teenager-terroristen uit het Westen. Zij lopen grotendeels onafhankelijk van elkaar.
Interessant tegenover de aanhangers van de “lone wolves”-verklaring voor hedendaagds terrorisme op Europese bodem is de stellingname van migratie- en islamdeskundige Ruud Koopmans, hoogleraar aan de Humboldt Universität in Berlijn. Op X keert Koopmans zich tegen “de bagatellisering van islamistische structuren, tegen de feiten in”. Dat is ook weer het geval bij de Syriër, die de dodelijke mesaanval in Solingen pleegde. Die kwam immers uit het IS-bolwerk Deir-Zor in 2022 naar Duitsland.
“Einzelradikalisierung”/“Individuele radicalisering” is een hardnekkige mythe, schrijft Koopmans op X. Je wordt noch ‘individueel’ rechts-extremist, noch islamist. “Er is een ideologisch aanbod nodig en bijna altijd ook verbindingen met netwerken, waarin dat verbreid wordt.”
Op hetzelfde sociale medium meldt de Koerdische Gemeenschap in Duitsland: “De IS eist de aanslag op het stadsfeest in Solingen voor zich op. Dat lijkt een bevestiging van een al weken geleden verbreide waarschuwing.”
Reactie plaatsen
Reacties