“Voor Joden in Duitsland is geschiedenis heden geworden”

“Dat was een dambreuk.” Zo typeert de Duits-Joodse historicus Michael Wolffsohn in een vraaggesprek met de Frankfurter Allgemeine Zeitung (FAZ, 8 juli 2024) de ontstellende uitbraak van Jodenhaat op eigen bodem sinds 7 oktober 2023. “De terreur van Hamas van 7 oktober gaf nu ook linkse en moslimse antisemieten het groene licht”, zegt de auteur van het boeiende boek “Eine andere Jüdische Weltgeschichte”.  Een ware historische en politieke “Fundgrube” ofwel schatkamer.

Het FAZ-interview heeft een directe actuele aanleiding. Vorige week was Wolffsohn met drie andere Joodse gesprekspartners te gast in een uitzending van de bekende presentator Markus Lanz (ZDF). Een van hen, de auteur Deborah Feldman, grossierde in volstrekt ongefundeerde beschuldigingen aan het adres van de Duitse politiek, de Duitse staat. Ze beweerde bijvoorbeeld dat Joden in Duitsland niet veilig zouden zijn vanwege Duitslands garantie voor het bestaan van de Joodse staat (Staatsräson). Ook zou Berlijn een vrede in het Midden-Oosten “actief” verhinderen. Vooral de Duitse politie moest het bij Feldman ontgelden: ze krijgt bijna een hartaanval bij het zien van een agent…  En passant schoof Feldman de politie, het leger en het instituut voor de verdediging van de grondwet (Verfassungsschutz) in de schoenen geïnfiltreerd te zijn door rechtse extremisten.

Totale onzin

“Totale onzin”, reageert Wolffsohn tegenover de FAZ. Tijdens het panelgesprek werd de “Agitprop” van Feldman hem echt te machtig. Hij wilde opstappen, maar gastheer Lanz wist dat te voorkomen. Wat bedoelde de historicus nu precies met “Agitprop”? “Het gaat om klassieke methodes van linkse agitatie, in dit geval om het Joodse thema”, legt Wolffsohn uit. “Mevrouw Feldman valt van de ene orthodoxie in de andere, van de Joods-religieuze in de linkse orthodoxie. Voor de Joodse orthodoxie is de staat Israël godslastering, en voor links is de staat Israël eveneens niet acceptabel. In zoverre is mevrouw Feldman zichzelf trouw gebleven.”

Ter informatie: Deborah Feldman groeide op in een ultraorthodox Joods milieu in New York en woont sinds tien jaar in Berlijn.

Intussen trekt emeritus hoogleraar Wolffsohn wel een deprimerende conclusie uit de huidige positie van de Joodse gemeenschap in Duitsland: “De Duitse staat wil Joden beschermen. Het betreurenswaardige is: Hij kan het niet. Hij wil het, maar kan het niet. In andere landen is dat evenzo.”

Als geschiedkundige wijst Wolffsohn ook op de continuïteit van Jodenhaat in Duitsland. Een militante anti-Israëlische, anti-Joodse opstelling heerst er sinds 1967. In samenhang daarmee manifesteert zich “een fundamentele ethische decadentie in westerse samenlevingen”. Dat uit zich in de omkering van daders en slachtoffers. “Maar de solidarisering met de daders, dus met de terroristen, die 1200 mensen op monsterlijke wijze afslachtten, het identificeren met de massamoord is een teken van ethische decadentie.”

Academisch activisme

Het huidig academisch activisme acht Wolffsohn evenmin een nieuw verschijnsel. Niet met betrekking tot het zionisme en Joden, noch inzake de ethische fundamenten van westerse maatschappijen. Niet alleen in Duitsland, maar in de hele westerse wereld zijn universiteiten bolwerken van antizionisme. Slechts één aanleiding volstaat om dit antizionisme te doen overslaan in antijudaïsme. Onder het motto: Joden zijn immers allemaal handlangers van Israël.

Interessant is trouwens de historisch parallel die Wolffsohn trekt tussen maart 1933 bij de laatste halfvrije verkiezingen in Duitsland en nu: Duitse professoren waren toentertijd de eersten die overliepen naar de nazi’s. “Dat is geen incident, het is een patroon.” Veelal opportunisme. Zie het mainstream antizionisme aan westerse universiteiten sedert 1967. “Daartoe behoort weinig kennis, veel meningen.”

Over de zogenoemde “Israelkritiker” merkt Wolffsohn op dat zij zichzelf niet voor antisemieten houden. Subjectief zijn ze dat mogelijk niet, maar wel objectief qua effect. “Want wie de Joodse staat in zijn existentie ter discussie stelt, trekt bij allen de grond onder de voeten weg. In geval van nood is een Joodse staat de enige bestaanszekerheid voor elke Jood.”

In geval van nood… Mijn generatie, aldus Wolffsohn (1947), hield zo’n scenario in Duitsland niet voor mogelijk, dus voor geschiedenis. Massieve, massale Jodenhaat leert anders. “Dat ons fysieke bestaan en levenskwaliteit in het alledaagse leven in Duitsland herroepen zouden kunnen worden, dat had ik niet verwacht. Dat hebben de meesten van ons niet verwacht. Wij dachten dat onze existentie veilliggesteld was, ook omdat de staat Joods leven wil beschermen, het echter, ik herhaal mezelf, niet kan. Dat is het kernprobleem. In zoverre is geschiedenis heden.”

Tegelijkertijd wenst Wolffsohn, in tegenstelling tot Deborah Feldman, de huidige Bondsrepubliek geenszins te vergelijken met de historische situatie van1933: “Toentertijd wilde de Duitse staat Joden discrimineren en vervolgens liquideren, vandaag wil hij ze beschermen. Maar kan het niet.”

De overheid wil Joden wel beschermen maar kan het niet

Op het eind van het interview wenst de historicus te beklemtonen dat het Joodse thema in de gehele maatschappelijke context moet worden geplaatst. Niet alleen de veiligheid van Joden in Duitsland is dus in het geding, maar evengoed die van niet-Joden. Zie de dramatische stijging van gewelddaden tegen keurige staatsburgers. Wolffsohn aarzelt niet de demografische verandering in dit verband te benoemen. Een groot aantal mensen uit andere cultuurkringen, waarin geweld een dagelijks verschijnsel is, heeft voor een nieuwe dimensie van onveiligheid in de Duitse en West-Europese samenleving gezorgd. Kortom, de staat moet voor meer veiligheid zorgen, luidt het devies van Wolffsohn. De Bondsrepubliek dient zijn geweldsmonopolie serieus te nemen, aan te wenden. Dat gebeurt zijns inziens fundamenteel te weinig, niet alleen met betrekking tot Joden.

Deze heldere stellingname roept wel een vraag op. Diverse keren betoogt Wolffsohn in het gesprek met de FAZ dat de Duitse overheid Joden wel wil, maar niet kan beschermen. Dat raakt wel het geweldsmonopolie van diezelfde overheid! En exact dat wordt door de Duitse staat niet serieus aangewend. FAZ had bij Wolffsohn hierop mogen/moeten doorvragen.

Bron: Der Terror der Hamas gab Antisemiten grünes Licht, interview in de Frankfurter Allgemeine (8 juli 2024) met prof. dr. Michael Wolffsohn.