Interview: Een PKN-predikante op de bres voor het Joodse volk en de Joodse staat: “Als dominee heb ik de Bijbelse en profetische opdracht om niet te zwijgen als er gevaar (antisemitisme) komt voor samenleving en mensen”

Arenda Haasnoot, predikante van de Protestantse Gemeente in Spijkenisse, de Brug, bevindt zich in de voorste gelederen van theologen die de Protestantse Kerk Nederland (PKN) binnenskamers en buitenskamers krachtig aanspreken op haar officiële lijn van “onopgeefbare verbondenheid met Israël”. De redactie van antisemitismenieuws.nl legde ds. Haasnoot een aantal vragen voor.

Waar komt uw betrokkenheid met de Joodse staat Israël en het Joodse volk: vandaan?

Arenda Haasnoot: Als jonge theologe had ik vriendinnen die Hebreeuws studeerden. Zij motiveerden me om tijdens de zomervakantie in een kibboets te gaan werken. Het zou gaan om een goedkope werkvakantie met leuke ontmoetingen en gratis het land bekijken, maar wel met een wetenschappelijke bril. Ik moest het land bezien als een gewone staat zoals alle andere staten in de wereld.

Eenmaal gearriveerd ervaarde ik totaal iets anders. Al tijdens het dalen van het vliegtuig ‘vertelde’ het landschap mij: ‘dit land heeft een God, de Allerhoogste’.  Dat wil dus niet zeggen dat alles wat er in het land gebeurt prima is, maar wel dat het een bijzonder land is en het thuisland voor de Joden.

Eenmaal in de kibboets ontstond er een verlangen om rond te gaan reizen. Ik kwam bij een Joodse familie terecht in Tel Aviv en ben gaan rondtrekken. Achteraf denk ik nog weleens: was ik er maar gebleven. Maar op de Olijfberg, waar ik op een keer overnachtte in het ‘Huis op de Berg’, wat helaas niet meer bestaat, ervaarde ik naar Nederland terug te moeten en daar te doen wat de Allerhoogste van me vraagt.

Hoe interpreteert u als theologe de huidige heftige vlaag van Jodenhaat in Nederland en Europa? Speelt hier ook het secularisatieproces een belangrijke rol?

Arenda Haasnoot: Al eeuwenlang heerst er Jodenhaat over de hele wereld. Vanaf de eerste eeuwen hebben christelijke leiders anti-Joodse preken gehouden om mensen te weerhouden contact te hebben met Joodse mensen. Van begin af aan was er een aantrekkingskracht tussen Joden en christenen maar vele christelijke leiders hebben dat niet gewild. Ze sneden alle banden af. Riepen zelfs op tot haat en geweld. Juist op Goede Vrijdag zijn de meest vreselijke dingen gebeurd. Nee, Jodenhaat heeft ook onder christenen gefloreerd, denk ook aan de Shoa en Hitler die een beroep deed op de kerkvaders waaronder Augustinus en Luther. Helaas laait het nu weer op. Niet alleen onder christenen, maar vanuit jihadistische hoek en linkse politiek.

De relatie kerk-Israël ligt u na aan het hart, vandaar ook uw kritische opstelling tegenover de huidige koers van de PKN-leiding. Wat baart u precies grote zorgen?

Arenda Haasnoot: De proporties van Jodenhaat nemen zo toe dat ik me zorgen maak dat de antisemitische golf van de Tweede Wereldoorlog is teruggekeerd in een wereldwijde vorm. In de profetieën van de Bijbel staat dat dit gaat gebeuren aan het einde der tijden.

 Wat mij zorgen baart is dat de PKN niet of mondjesmaat steun betuigt aan Joden en Israël. In een synodevergadering vorig jaar hebben ze de opperrabbijn Binyomin Jakobs buiten laten staan, terwijl ze binnen aan het luisteren waren naar de nationaal coördinator antisemitisme bestrijding (NCAB). Dat lijkt me nogal tegenstrijdig. Nodig de opperrabbijn tenminste binnen voor een kop koffie.

Verder is het zorgwekkend dat de PKN sinds 2008 de toevlucht neemt tot het internationale recht als basis voor haar visie op Israël en de Palestijnen. Mijns inziens staat de PKN in een andere relatie t.o.v. Israël dan t.o.v. de Palestijnen. De kerk vindt haar wortels in de verbondenheid met het Joodse volk en haar Joodse Messias.

 Sinds 1948 zijn de Joden terug in het land en hebben daarbij een staat nodig. Een land kan niet functioneren zonder een staat, welke mening iemand daarover ook heeft. De relatie met Israël als volk, land en staat zou niet vertroebeld moeten worden door de huidige situatie met de Palestijnen. Maar dat gebeurt toch. De integriteit van de Israëlische regering wordt regelmatig in twijfel gebracht, maar een kritisch woord over Hamas blijft uit.

De synode zou zich kritisch moeten bezinnen of het internationale recht wel zo heilig is. Want vele volken met antisemitische leiders hebben zitting binnen VN-instanties. Geen wonder dat Israël altijd de boosdoener is in hun ogen. Dat heeft alles te maken met antisemitisch sentiment binnen vele volken en heeft niet te maken met gerechtigheid.

Hebt u kerkelijke contacten over Israël en het Joodse volk (bijvoorbeeld de strijd tegen antisemitisme) buiten de PKN ? En zo ja, hoe belangrijk zijn die?

Arenda Haasnoot: Sinds 7 oktober heb ik veel meer contacten gekregen met collega’s buiten de PKN. Mijn betrokkenheid bij de organisatie Christenen voor Israël is vergroot en uitgebreid met een heel nieuw netwerk aan mensen die naast Israël staan. Verder heb ik veel meer contact gekregen met mensen uit de Joodse gemeenschap en hun leiders. Een mooie ontwikkeling ondanks de intens verdrietige reden. Voor mij zijn al deze nieuwe contacten heel belangrijk in het besef niet alleen te staan in de strijd tegen het antisemitisme.

Ervaart u als predikant ook onder gemeenteleden, op het grondvlak van de kerk, betrokkenheid met de Joodse staat en het Joodse volk, juist dezer dagen met alle (publieke!) haatdragende manifestaties tegen het Joodse volk? Of laten veel kerkmensen ook hun oren hangen naar de veelal anti-Israëlische berichtgeving in de mainstream media?

Arenda Haasnoot: Onder gemeenteleden zijn er veel mensen die door de rook van media heen kijken. Wekelijks hebben we een bidstond waarin veel voor Israël en de situatie gebeden wordt. Maar het is niet makkelijk. Als je alleen naar het NOS-journaal kijkt, een lokale of regionale krant hebt, krijg je simpelweg eenzijdig nieuws.

Mensen moeten echt hun best doen om niet alleen de Hamas-propaganda binnen te krijgen maar ook degelijk nieuws van Israëlische zijde. Als dominee heb ik bovendien de Bijbelse en profetische opdracht om niet te zwijgen als er gevaar aankomt en/of aanwezig is voor de samenleving en mensen. Dus als gemeenteleden zich laten beïnvloeden door het nieuws dat vooral vanuit de Arabische Al-Jazeerah -media overgenomen wordt dan kan het schuren.

U onderhoudt contacten met leden van de Joodse gemeenschap in Nederland. Hoe kijken zij aan tegen de houding van de PKN versus Israël? Heeft de PKN trouwens richting Joodse gemeenschap ook haar meeleven en steun uitgesproken na alle antisemitische agitatie -concrete voorbeelden te over- in de openbaarheid?

Arenda Haasnoot: Vanuit de Joodse gemeenschap hoor ik veel geluiden die zeggen geen verbondenheid (meer) met de PKN te ervaren. Uitspraken van de landelijke scriba de Reuver rondom de onafhankelijkheidsviering in 2023, de Israëlreis van de scriba met de Wereldraad van Kerken, de uitspraken op Goede Vrijdag, een dag waar juist de Joodse gemeenschap herinnerd wordt aan de vele gewelddaden die christenen hen hebben aangedaan, hebben onder de Joodse gemeenschap in Nederland en Israël veel beschadigd. Daarnaast merken ze en hebben ze al menigmaal ervaren dat woorden van de kerk niet omgezet worden in daden.

Door het recente publieke spreken, maar ook door ontmoetingen geven Joodse gesprekspartners aan het gevoel te hebben dat de band met Israël, ook in de komende synodenota verdwenen is.

De inktzwarte datum van 7 oktober is alweer voorbij, een jaar na de weerzinwekkende massamoord op Israëlische burgers en derden door de Palestijnse terreurorganisatie Hamas. Op welke wijze hebt u daarbij stilgestaan?

Arenda Haasnoot: De organisatie Christenen voor Israël, die een sterke band heeft met de Joodse gemeenschap zowel in Nederland als in Israël en wereldwijd, vroeg of er een stille tocht voor Spijkenisse en omstreken mogelijk zou zijn. Daartoe heb ik me ingezet om deze te houden.

Het was een indrukwekkende lokale tocht langs het monument van de herdershond Max en het huisje van de familie Levie die afgevoerd is in de Tweede Wereldoorlog. De hond bleef op hen wachten voor het huis, vandaar het monument. De tocht ging vervolgens langs andere gedenkwaardige plaatsen. Halverwege kwam er weerstand vanuit islamitische hoek, maar de politie heeft alles in goede banen weten te leiden. Daarna was er een bijeenkomst in de open lucht met een Joodse spreker, muziek en gebed. Tot slot heb ik een landelijke bijeenkomst van Christenen voor Israël bijgewoond. Opperrabbijn Jacobs heeft daar helder en treffend gesproken. Een volle zaal van 1800 mensen heeft hij hopelijk als bemoedigend ervaren.

”Antisemitisme fungeert als het alarmsysteem voor elke democratie”, stelt antisemitisme-onderzoeker prof. dr. Monika Schwarz-Friesel. Dat zou toch elke Nederlandse burger -kerkelijk of niet- momenteel klaarwakker moeten schudden?! Graag uw reactie op dit (wetenschappelijke) appel.

Arenda Haasnoot: Helaas zie ik om me heen dat velen gelaten het antisemitisme laten toenemen. Aan het einde van de 7 oktober bijeenkomst op de Dam in Amsterdam moesten mensen al hun Joodse en Israëlische symbolen en herkenningstekens wegstoppen van de politie. Dan wordt het antisemitisme blijkbaar aanvaard, getolereerd en geaccepteerd. Zo mag het niet blijven.

Zie ook: https://www.antisemitismenieuws.nl/2078489_open-brief-met-oog-op-synodenota