De slagschaduw van bedreiging en uitsluiting op Joods leven in Hamburg

“Ik vraag me af: wanneer word ik aangevallen?” Pregnanter laat zich het gevoel van bedreiging, van angst bij een Jodin uit Hamburg nauwelijks uitdrukken. Nog wel een Oekraïense vluchtelinge. Florian Hessel, inwoner van de Hanzestad, schetst voor “Untiefen – Das Stadtmagazin gegen Hamburg” een “klimaat van vijandschap jegens Joden”.

Hessel zet eerst de barre feiten op een rijtje. In 2023 zorgde antisemitisme voor 24 procent van alle gedocumenteerde haatdelicten in Hamburg, terwijl de stad minder dan 0,2 procent aan burgers met een Joods geloof telt. En in een deze zomer verschenen studie gaf driekwart van de bevraagde Jodinnen en Joden uit Hamburg aan het laatste jaar slachtoffer van Jodenhaat te zijn geweest. Tussen haakjes: de studie schat dat 80 procent van de antisemitische incidenten onbekend (Dunkelziffer/Dunkelfeld) blijft. Een plaatselijk meldpunt (Empower) gaat van 282 gevallen van antisemitisme in Hamburg voor het jaar 2023 uit. Na 7 oktober (de pogrom van Hamas) verdubbelden ook hier de uitingen van Jodenhaat.

In zijn bijdrage wijst Florian Hessel nadrukkelijk op het stadsbeeld als het over antisemitisme gaat: “De wanden en de openbare ruimte van de stad verschaffen ons een nader beeld van de realiteit van antisemitisme. Luttele dagen na de 7^e oktober werden op huismuren en lantaarns voortdurend zogenoemde pro-Palestijnse leuzen, stickers aangebracht.”

Evidente beelden van demonisering van de Joodse staat, manifest antisemitisch van aard. Ter illustratie slechts één voorbeeld: bewoners van de Hamburgse wijk Eimsbuttel meldden begin juli 2024 op de Instagram-site “Civil-Watch against Anti-Semitism” het opduiken van stickers met de rode driehoek (Hamas-propaganda) en de slogan “Bring them back to Europe – Decolonize Palestine”. De strekking van deze leus is helder: Israëls Joden dienen terug te keren naar Europa in het kader van een “dekolonisatie van Palestina”.

En passant deinzen evengoed in Hamburg deze kennelijke sympathisanten van Hamas er niet voor terug posters van door Hamas gegijzelden te besmeuren en/of af te scheuren. Hetzelfde fanatisme geldt voor publieke uitingen van solidariteit met Israël of contra Jodenhaat. “Elke demonstratie pro Israël of tegen antisemitisme kan rekenen op verstoringen en minstens verbale bedreigingen”, geeft Hessel aan. Weer één concreet voorbeeld/feit: tijdens een podiumdiscussie eind januari werden de Joodse deelnemers uitgescholden voor “nazi’s” en “KZ-bewakers” en ook nog eens fysiek bedreigd.

Verder bereiken het Hamburger stadsmagazine “Untiefen” verontrustende berichten uit het onderwijs. De aanvragen voor workshops over antisemitisme stijgen, idem het aantal antisemitische voorvallen. Zo wordt bijvoorbeeld de antisemitische massamoord door Hamas “demonstratief verheerlijkt” en worden “betrokken leraren bedreigd”. Daar komt maar heel weinig van naar buiten, onderstreept Florian Hessel.

De Hamburgse waarnemer benoemt klip en klaar de milieus die voor deze publieke Jodenhaat vooral verantwoordelijk zijn: islamistische milieus, autoritaire linkse kringen alsmede activistische, zelfverklaarde “pro-Palestijnse” clubs, “vooral onder jongeren en tot in het burgerlijk-liberale midden”.

In de hitte van deze Jodenhaat draaien de daders, de antisemieten, graag het publieke debat om: niet Jodenhaat, maar de beschuldiging van antisemitisme wordt onder verdenking geplaatst. Hessel citeert in dit verband “de sarcastische formulering” uit 2005 al van de socioloog Devlev Claussen: “Onder antisemitisme wordt een ongerechtvaardigde agressie tegen Joden verstaan; maar gerechtvaardigde aanvallen zijn denk- en articuleerbaar geworden.”

 Zie de muren, zie de publieke ruimte van de stad Hamburg, voegt Florian Hessel daar “als een passend beeld” aan toe. Hedendaags antisemitisme, “de actueelste rechtvaardiging van anti-Joodse agressie in woord en daad”. En waag het niet deze Jodenhaat te weerspreken… Dan is het nog maar een korte, welhaast dwangmatige weg naar antisemitisch geweld, voorziet Hessel.

Ten slotte weerlegt de man, “die al te vaak geen andere keuze heeft dan over deze samenleving en haar antisemitisme te doceren en te schrijven”, de volstrekte foute, al te breed geaccepteerde gelijkstelling van twee even compromisloze “tegenstanders”, die allebei geen dialoog kunnen voeren: “Terwijl de anti-Israëlische activisten, zelfverklaard voor een politiek verlangen instaan en de vrijheid opeisen om mensen met afwijkende attitudes te bedreigen, willen Jodinnen en Joden eenvoudig vrij van zulke bedreigingen in hun stad leven.”

Maar wat is de realiteit in Hamburg, aldus Florian Hessel? “De alomtegenwoordige demoniserende propaganda tegen Israël, de toe-eigening van de ruimte van de stad, het culturele klimaat, dat alles kweekt voor Jodinnen en Joden een atmosfeer van bedreiging en van uitsluiting van plekken van hun alledaagse leven.”